آشامیدنى ها و تعداد وعده هاى غذایى با تاثیر بر روى میکروب هاى موجود در دهان، نقش مهمى را در تکامل دندان، لثه، نسوج و ساختار استخوانى محیط دهان و همچنین پیشگیرى از انواع بیمارى هاى دهان ایفا می کنند که عمدتاً این تاثیرات به شکل سیستمیک است.
کمبود ویتامین هاى B12 ، C ، ریبو فلاوین ، فولات و مواد معدنى مثل روی ، آهن، در کاهش روند ترمیم نسوج دهانى موثر است. به همان نسبت که کمبود مواد یاد شده در شکل گیرى و سلامت دهان موثر است، متقابلاً شکل و سلامت حفره ی دهان نیز در دریافت مواد فوق و استفاده از آنها نقش دارد؛ به عبارتى مى توان گفت این دو وضعیت به گونه اى به هم وابسته اند.
بیمارى هاى دهان عمدتاً در پى پوسیدگى دندان ها ایجاد مى شود. فقدان یک یا چند دندان و یا بى دندانى کامل در سنین بالاى 65 سال رایج است که این مشکل تاثیر بسزایى در تغذیه ی این دسته از افراد دارد و علاوه بر آن باعث اختلال در رشد، تکامل، بقا و ساختار حفره دهانى مى شود.
جزئیات اشاره شده در ذیل بخشى از این مشکلات را مطرح مى سازد.
بیمارى هاى پریودنتال به صورت یک بیمارى موضعى و سیستمیک محسوب مى شود. کمبود موادى مانند ویتامین هاى A، C، E ، فولات و بت و املاح معدنى چون کلسیم ، فسفر و روى در ایجاد بیمارى یاد شده نقش موثرى دارند.
سرطان دهان که اغلب در اثر استفاده ی بیش از حد تنباکو و الکل رخ مى دهد، از سویى باعث افزایش نیاز به کسب انرژى و مصرف مواد غذایی اکاروتن در بیمار مى شود و از طرف دیگر در خوردن و تغذیه ی بیمار مشکلاتی را به وجود می آورد که عمدتاً مى تواند ناشى از روش هاى درمانى مانند جراحى ها، رادیوتراپى، شیمى درمانى و سایر موارد درمانى باشد.
از بیمارى هاى حاد و مزمن دیگرى که مى تواند در توانایى خوردن فرد، تاثیر منفى داشته باشد مى توان به دیابت کنترل نشده اشاره کرد که توام با سندرم سوزش زبان، برفک و خشکی دهان است. همچنین مشکلات دهانى می تواند ناشى از نقص سیستم ایمنی بدن مانند ایدز باشد.
* نقش تغذیه در تکامل دندان ها
تکامل دندان هاى شیرى در ماه دوم و سوم جنینى آغاز مى شود و معدنى شدن آنها از ماه چهارم جنینى تا دهه ی اول زندگى فرد ادامه دارد. مواد غذایى که جنین از بدن مادر دریافت مى نماید، نقش موثرى در تشکیل و تکامل ساختار دندان ها در مرحله قبل از رویش آنها دارد.
تشکیل دندان ها با معدنى شدن ماتریکس پروتئینى آنها همراه است. در عاج دندان، پروتئین به صورت الیاف کلاژن است که براى ساخت آنها وجودویتامینC ضرورى است. ویتامینD جزء اساسى جهت تشکیل بلورهاى هیدروکسى آپاتیت از کلسیم و فسفر است. فلوراید نیز با اضافه شدن روى بلورهاى هیدروکسى آپاتیت، لایه ی مقاوم به پوسیدگى را روى دندان ها ایجاد مى کند.
تغذیه و رژیم غذایى در تمام مراحل تکامل، رویش و بقاى دندان موثر است. پس از رویش دندان، تغذیه نقش موثر و مداومى در تکامل، تقویت و معدنى شدن مینا و بقیه ی اجزاى دندان دارد.
نقش موضعى مواد غذایى مصرفى به ویژه کربوهیدرات ها و دفعات مصرف غذا را نباید فراموش کرد که در پی آن باکترى هاى دهان باعث تولید اکسیدهاى آلى از این مواد غذایی و در نتیجه پوسیدگى دندان ها می شوند.
در طول زندگى فرد رژیم غذایى نقش موثرى را در دندان ها، استخوان ها، پایدارى نسوج دهان و مقاومت در مقابل عفونت و افزایش عمر دندان ها دارد.
دکتر رضا آمری نیا- متخصص تغذیه
